Τι είναι η κρίση πανικού;

Η κρίση πανικού είναι μια έντονη και ξαφνική εμπειρία άγχους, που συχνά συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση, ζάλη, αίσθημα ασφυξίας και
πνιγμού. Εκτός από τα σωματικά συμπτώματα το άτομο βιώνει ένα ακραίο αίσθημα επικείμενης καταστροφής, πολλοί άνθρωποι περιγράφουν ότι “χάνουν τον έλεγχο” ή
νιώθουν ότι “κάτι πολύ κακό θα συμβεί”. Συνήθως, οι κρίσεις πανικού συνοδεύονται
από αγοραφοβία (φόβος να βρίσκεται κάποιος σε ένα μέρος ή σε μία συνθήκη που
δύσκολα μπορεί να αποδράσει). Ωστόσο, πίσω από αυτό το φαινομενικά ακατανόητο επεισόδιο, υπάρχει ένα ψυχικό υπόβαθρο που αξίζει να διερευνηθεί και να κατανοηθεί.

Η ψυχοδυναμική προσέγγιση: Ένα άλλο βλέμμα στο σύμπτωμα

Σύμφωνα με την ψυχοδυναμική σκέψη, τα συμπτώματα δεν είναι μόνο δυσλειτουργίες προς άμεση εξάλειψη. Αντιθέτως, αποτελούν εκφράσεις των ασυνείδητων αναγκών του ατόμου και αποκαλύπτουν κάτι ουσιώδες για την ψυχική του ζωή. Η κρίση πανικού αντιμετωπίζεται ως ένα συναγερμικό σήμα: μια αιφνίδια εκφόρτιση εσωτερικής σύγκρουσης ή συναισθηματικού φορτίου που δεν έχει μπορέσει να συμβολιστεί, να εκφραστεί ή να “κρατηθεί” από το Εγώ.

Το ασυνείδητο άγχος και οι εσωτερικές συγκρούσεις

Η πανικόβλητη αντίδραση μπορεί να φαίνεται από ψυχολογικής πλευράς χωρίς εξωτερικό ”λόγο”, μαρτυρά όμως μια εσωτερική ψυχική σύγκρουση. Στο επίκεντρο βρίσκεται το άγχος, όχι ως απλό βιολογικό αντανακλαστικό αλλά ως σύμπτωμα βαθύτερων ασνείδητων επιθυμιών, φόβων ή ενοχών.

Παραδείγματα:
• Ένα άτομο που φοβάται τη συναισθηματική εγγύτητα μπορεί να νιώσει πανικό όταν
κάποια σχέση γίνεται πιο στενή.
• Η εμπειρία ελευθερίας, αυτονομίας ή ανεξαρτητοποίησης μπορεί να βιώνεται
ασυνείδητα ως απώλεια ελέγχου, ανακινώντας κρίσεις πανικού κάθε φορά που ένα άτομο βρίσκεται μπροστά σε μία άγνωστη συνθήκη.

Πρώιμες σχέσεις και κρίση πανικού

Η ψυχοθεραπεία προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο κατανόησης της κρίσης πανικού. Οι πρώιμες σχέσεις με τις σημαντικές φιγούρες (γονείς, φροντιστές) οργανώνουν τον ψυχισμό
και διαμορφώνουν εσωτερικές εικόνες (αναπαραστάσεις) του εαυτού και των άλλων. Αν οι πρώιμες σχέσεις ήταν ασυνεπείς, υπερδιεγερτικές, μη διαθέσιμες ή τραυματικές, τότε ο ενήλικας μπορεί να φέρει μέσα του εσωτερικευμένες μορφές του άλλου ως απειλητικές, επικριτικές ή αδιάφορες. Από την άλλη αν οι πρώιμες εμπειρίες χαρακτηρίζονταν από έντονη προσκόλληση και αγκίστρωση στις γονικές φιγούρες το άτομο μπορεί να νιώθει τις σχέσεις ως συνθήκες ασφυκτικές και εγκλωβιστηκές. Σε στιγμές πίεσης ή εγγύτητας , αυτές οι μορφές μπορεί να ανακινηθούν και να ενεργοποιήσουν το άγχος, με την κρίση πανικού να λειτουργεί ως άμυνα απέναντι στην εσωτερική σύγκρουση.

Η συμβολή της ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας 

Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία εστιάζει στη σύνδεση μεταξύ της παθολογίας και της
δομής της προσωπικότητας. Η κρίση πανικού δεν αναδύεται μεμονωμένα, αλλά εντάσσεται
σε ένα πλαίσιο:
• τρόπου σκέψης και σχέσης με τον εαυτό,
• μοτίβων αλληλεπίδρασης με τους άλλους,
• αμυντικών μηχανισμών (π.χ. απώθηση, διάσχιση, σωματοποίηση).

Αναγνωρίζοντας και αναδεικνύοντας τις εσωτερικές ψυχικές ανάγκες, η θεραπεία δεν
περιορίζεται μόνο στην “απομάκρυνση” του πανικού, αλλά προχωρά στην αλλαγή του
εσωτερικού ψυχικού πλαισίου που τον γεννά.

Πώς βοηθά η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία;

Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία προσφέρει ένα χώρο κατανόησης — ένα ασφαλές πλαίσιο
όπου το σύμπτωμα μπορεί να αποκτήσει νόημα.
• Η θεραπευτική σχέση λειτουργεί ως καθρέφτης και ταυτόχρονα ως ασφαλής δεξαμενή συναισθημάτων.
• Μέσα από την αναβίωση και επεξεργασία των ασυνείδητων μοτίβων, το άτομο μπορεί
να συμβολοποιήσει τον πανικό, να αναγνωρίσει τις ρίζες του και να αποκτήσει έναν πιο ώριμο τρόπο διαχείρισης του ψυχικού του κόσμου.

Δεν πρόκειται για μια γρήγορη και «μαγική» απαλλαγή από τα συμπτώματα, αλλά για
μια βαθιά μετακίνηση στον τρόπο που το άτομο σχετίζεται με τον εαυτό του και τους
άλλους.

Επιλεγμένες Βιβλιογραφικές Αναφορές

• McWilliams, N. (1994). Psychoanalytic Diagnosis. Guilford Press.
• Fonagy, P., Target, M. (2003). Psychoanalytic Theories: Perspectives from Developmental
Psychopathology.
• Kernberg, O. (2005). Aggressivity, Narcissism, and Self-Destructiveness in the
Psychotherapeutic Relationship.
• Lemma, A. (2003). Introduction to the Practice of Psychoanalytic Psychotherapy.
• Gabbard, G. (2021). Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice.